BÀI 13: SƠ LƯỢC 2000 NĂM LỊCH SỬ VÀ CHÍNH TRỊ DÂN TỘC DO THÁI

(BÀI ĐỌC THÊM nhưng không kém phần quan trọng)

Vào thời Chúa Giêsu, nước Palestina bao gồm những vùng: Giuđêa, Samaria và Galilêa; bên kia sông
​Giorđan còn có Pêrêa và Dekapolis. Tất cả các tỉnh thành này chỉ rộng độ 30.000 Km2. (Hiện nay chỉ còn 13.000 km2). Dân cư khoảng 2 đến 3 triệu người (Số lượng người Do Thái trên khắp thế giới đã đạt đỉnh là 16,7 triệu người trước Thế Chiến thứ hai, nhưng khoảng 6 triệu người đã bị Đức Quốc Xã tàn sát. Năm 2014, theo North American Jewish Data Bank, ước tính có khoảng 14,2 triệu người Do Thái). Xứ Palestina, như người Do Thái thường nói “từ Dan đến Bersêba” chỉ dài độ 230 Km. Chiều ngang từ Địa trung Hải đến sông Giorđan, nơi hẹp nhất chỉ độ 20 km, nơi rộng nhất độ 130 Km. Một mảnh đất thật nhỏ bé, với một dân tộc ít ỏi, nhưng đầy biến động:

A. Palestina Bị La Mã Thống Trị (63 tcn – 135 scn)
1) La Mã cho dẹp vương triều Hasmônê, chỉ cho Hyrcan II là Thương tế và coi sóc nhân dân. Nhờ quà cáp và mưu lược, Hérode Cả, con của Antipater, được lòng Sénat, Rôma cho phép ông chiếm Palestina và làm vua. Năm 37 tcn, ông chiếm Giêrusalem và cai trị đến năm thứ 4 scn. Năm 20 – 19 tcn Hérode Cả bắt đầu tái thiết Đền thờ Giêrusalem. Nhưng cũng chính ông vì sợ Chúa Giêsu sinh ra để làm vua nước Do Thái, nên đã ra lệnh giết các con trẻ dưới hai tuổi ở thành Bethlem.
2) Năm thứ 4 scn Auchelaus sang Rôma để được phong vương, nhưng bị Auguste bắt lưu đày tại Vienne xứ Gaule. Miền nam thuộc chế độ Tổng Trấn.
3) cuộc nổi dậy thứ nhất của người Do Thái: Năm 66 scn, Tổng trấn Gessius Florus (64-66) bị một cuộc nổi dậy làm ông sợ, phải chạy khỏi thành phố. Bất ổn tại Césarée và trong cả nước. Eleasar, con thượng tế Ananias, không dâng lễ hàng ngày cầu an cho hoàng đế, tức công khai chống lại đế quốc La mã.
4) Tháng 9 Cestius Gallus tấn công Giêrusalem, nhưng thất bại. Người Do Thái chiếm Giêrusalem và lãnh đạo thành. Nhiều Kitô hữu bỏ thành. Năm 67-68 nhóm Zelote (Pharisiêu & Sa- đốc) dưới sự lãnh đạo của Jean de Gischala và người Idumê chiếm thành Giêrusalem.  Mùa xuân 67, hoàng đế Nerô trao trách nhiệm dẹp phản loại tại Palestina cho Vespatianô. Ông sử dụng 3 sư đoàn ở Syrie và 1 sư đoàn được tuyển mộ ở Ai Cập. Tháng 3.68 ông chiếm Pêrêa, chuẩn bị tháng 6 sẽ bao vây Giêrusalem nhưng Nêrô qua đời, Glaba lên ngôi, bị ám sát ngày 15.01.69. Vespatianô được quân đội ở Alexandria tôn lên làm hoàng đế, ông giao việc chiến đấu cho con là Titus để về Rôma xử lý.
5) Giêrusalem thất thủ: Năm 70 Titus với 4 đạo quân bao vây Giêrusalem; nạn đói trong thành xảy ra. Ngày 29.08.70 Đền thờ Giêrusalem bị cháy. Titus được quân đội tôn làm Hoàng đế. Tháng 09.70 chiếm thánh Giêrusalem; dân thành bị giết, bị bán làm nô lệ hay làm lao công chiến trường. Giêrusalem hoàn toàn thất thủ.
6) Năm 73, Flavius Silva triệt hạ Massada cứ điểm cuối cùng. Toàn dân trong thành đều tự tử để khỏi rơi vào tay người Rôma.
7) Năm 130 Hoàng đế Hadrian (117-138) đến Giêrusalem: ông quyết định xây dựng lại thành phố (Aelia Capitolina) và xây một đền, thờ thần Jupiter ngay trên nền đền thờ Giêrusalem.
8) Cuộc nổi dậy thứ hai của người Do Thái (132-135): Simeon ben Koseba chiếm Giêrusalem; Eleasar làm Thượng tế (Ben Koseba được Rabbi Akiba xem là Đấng Mêssias). Ông ta bách hại người Kitô hữu vì không tham gia vào cuộc nổi dậy.
9) Do Thái mất tên trên bản đồ thế giới. Đầu năm 134 Rôma bắt đầu bao vây thành Giêrusalem. Tháng 8 năm 135 đồn Better cuối cùng của người Do Thái bị hạ; Ben Koseba tử trận. Mọi người trong thành đều bị bắt, bị bán làm nô lệ tại Mamre và Gasa. Palestina trở thành tỉnh lẽ của La Mã, không còn tên trên bản đồ thế giới. Giêrusalem thành đồn trại của quân đội La Mã. Tuyệt đối cấm người Do Thái bước vào thành này, ai vi phạm sẽ bị xử tử !

​B. Nước Do Thái hiện nay với những cột mốc lịch sử:
10) Năm 476, đế quốc La Mã bên phương tây bị chấm dứt (bởi cuộc di dân tàn phá), nhưng đế quốc La Mã bên phương đông vẫn tồn tại đến 1000 năm sau. Palestina nằm trong đế quốc La Mã bên phương Đông.
11) Khi đế quốc Hồi giáo hình thành, thì Palestina là nước đầu tiên bị nằm trong đế quốc Hồi giáo (người Mamluk Ai Cập chiếm Giêrusalem và đặt Palestina dứơi sự cai trị của Hồi giáo). Năm 1096 bắt đầu các cuộc Thập tự chinh kéo dài đến 1291.
12) Năm 1517, người Mamluk bị người Ottoman lật đổ. Người Do Thái bắt đầu được định cư tại Palestina.
13) Thế kỷ XIX, phong trào Zionist – Phục Quốc Do Thái bắt đầu. Năm 1878, người Do Thái bắt đầu mua đất trang trại tại Palestina để thành lập các ngôi làng. Những người nhập cư đầu tiên này được gọi là những Aliyah.
– Năm 1897 “Chủ Nghĩa Sion” do Theodor Herzl được thành lập, một năm sau khi ông viết quyển “Nhà Nước Do Thái” kêu gọi người Do Thái trở về quê hương. Đợt trở về quê hương lần thứ hai vào năm 1904. Khi Ottoman sụp đổ, người Anh cai trị vùng đất này cho đến năm 1948. Năm1916 Pháp và Anh ký hoà ước, đặt Palestina dưới quyền bảo hộ của nước Anh.
14) Trong thế chiến thứ II (1939-45), Đức quốc xả giết hại 6 triệu người Do Thái trên khắp các quốc gia trong cộng đồng Châu Ấu nơi Đức chiếm đóng. Sự kiện này vô tình lùa người Do Thái trở về quê hương lánh nạn. Đến năm 1946 cộng đồng Do Thái đã lên đến 700.000 người.
15) 1947: Liên Hiệp Quốc chia nước Palestina thành hai quốc gia riêng biệt cho người Ả rập và người Do Thái, còn Giêrusalem có một quy chế quốc tế đặc biệt.
16) Ngày 14.05.1948: Nước Israel được thành lập. Trong vòng 24 giờ sau khi người Anh rút khỏi vùng đất này, liên quân các nước Liban, Jordan, Ai Cập và Irak phát động tấn công. Tháng Giêng.1949, Hiệp định hòa bình được ký. Israel đã giành thêm được 50% nhiều hơn số đất mà họ được cấp và được một nửa Giêrusalem. Cuộc bầu cử đầu tiên của Israel được tổ chức sau hiệp định ngừng bắn: Chaim Weizmann được bầu làm Tổng Thống, David Ben-Gurion làm Thủ tướng. Chính phủ mới được kết nạp vào Liên Hiệp quốc tháng 5 năm 1949.
17) 1956: Do Thái tuyên chiến với Ai Cập. Liên Hiệp quốc lên án, buộc Do Thái phải Ngưng chiến.
18) Cuộc Chiến 6 ngày: Ngày 05.06.1967 Israel cùng lúc tấn công Ai Cập, Syria và Jordan. Chỉ trong vòng 6 ngày, quân đội Israel hoàn toàn đánh bại các đối thủ, và được coi là cuộc chiến đi vào lịch sử Thế giới. Sau hiệp định ngừng bắn, Israel đã tăng thêm diện tích gấp hai lần, chiếm Cao nguyên Golan, Bán đảo Sinai và Bờ Tây sông Jordan, cộng với toàn bộ Giêrusalem.
19) Tổ chức Giải Phóng PLO bắt đầu tấn công người Do Thái. Tháng 10 năm 1973, quân đội Syria và Ai Cập tấn công vào Israel trong ngày Yom Kipur. Cuộc chiến Vùng Vịnh vẫn tiếp tục cho đến nay.